Het Mechels koorboek

Vlaamse polyfonie

Het verhaal van dit koorboek start met muziek. In de Bourgondische periode beleeft de Vlaamse polyfonie zijn hoogtepunt. Polyfonie, dat zijn meerdere melodieën die tegelijkertijd weerklinken. In die tijd is dat allesbehalve evident.

Eeuwenlang zingen stemmen op dezelfde toon en hetzelfde ritme. Denk maar aan de Gregoriaanse gezangen die ook vandaag nog weerklinken in katholieke kerken. Vanaf de 12e eeuw doet meerstemmigheid of polyfonie haar intrede: elke stem heeft voortaan zijn eigen melodie.

Beluister - Vlaamse Polyfonie

Myn hert altyt heeft verlanghen Naer U die alderliefste myn U liefde heeft my ontfanghen U eighen vry wil ick zyn Voor al de weereltgemeene Soe wie dat hoort oft ziet Hebdy myn herte alleene Daarom lief en begheeft my niet

Pierre de La Rue: Myn hert altyt heeft verlanghen - Uitvoering: Capilla Flamenca

Zeven missen in een boek

Het Mechels koorboek is een prachtig voorbeeld van de Vlaamse polyfonie. Het is een muziekschrift op perkament uit circa 1515.

De zeven missen in het werk zijn gecomponeerd door twee grootmeesters van de Vlaamse polyfonie: Mathias Pipelare en Pierre de la Rue. Die laatste is trouwens de favoriete hofcomponist van Margareta van Oostenrijk.

Miniaturen van Alamire

Bijzonder aan het Mechelse koorboek zijn de miniaturen of kleine illustraties. Die moesten de partituren letterlijk verluchten of in het modern Nederlands: verlichten.

Ze zijn van de hand van Petrus Alamire, een van de meest getalenteerde muziekkalligrafen van zijn tijd.

Neem de openingsminiatuur van dit koorboek. Je ziet er wellicht Karel V op de troon. De knielende vrouw in het blauw is Margareta zelf.

Naast hem staan drie kerkelijke en drie wereldlijke personages. Wat vertellen zij ons over de tijdsgeest?



Diplomatiek relatiegeschenk

Volgens sommigen is het koorboek gemaakt in opdracht van Margareta van Oostenrijk, anderen beweren dat het vader Maximiliaan van Oostenrijk was.

Kostbare handschriften worden aan het Habsburgse hof vaak besteld ter gelegenheid van een belangrijk bezoek, huwelijk of politieke overeenkomst.

Het is dus niet ondenkbaar dat het koorboek naast muziek ook een tweede, politiek-ideologische laag bevat.

Wellicht geeft Maximiliaan of Margareta van Oostenrijk de opdracht voor dit koorboek dus om het als relatiegeschenk te geven aan haar diplomatieke contacten. Of als geschenk voor de jonge Karel V.



Eeuwenlang verdwenen

Het koorboek verdwijnt uit het zicht kort na de vervaardiging circa 1515. We vermoeden dat het in het paleis van Margareta van Oostenrijk blijft, vandaag het Mechelse gerechtshof.

Wie het de komende eeuwen in zijn bezit heeft, weten we niet. Zeker is wel dat de onbekende eigenaars het kostbare werk eeuwenlang zorgvuldig zullen beschermen.

Pas in 1860 komt het handschrift weer boven water.





Onmisbaar stukje geschiedenis

Vandaag is het koorboek gelukkig toegankelijker dan ooit. Het echte koorboek is sinds 2018 te zien in de vaste opstelling van Museum Hof van Busleyden.

Daar kan je het van dichtbij bekijken en tegelijk de prachtige stemmen horen. Een ode aan de Vlaamse polyfonie.



Partners

Bruikleen: Stadsarchief Mechelen

Beeldmateriaal: Stadsarchief Mechelen, Alamire Foundation, Regionale Beeldbank, Jan Smets

In 2007 is het koorboek erkend als Vlaams Topstuk. Sinds 2023 maakt het Mechels koorboek deel uit van de Vlaamse Canon.